آسیب شناسی مساجد

در این قسمت به برخی از آسیب شناسی های صورت گرفته درباره مساجد پرداخته شده و پیشنهادهایی ارائه می گردد.

 

در بحث آسیب شناسی، مشاهده وضعیت مساجد نشان می دهد که مشغله های زیاد جنبی و عدم ثبات برخی امامان مساجد، ضعف آشنایی به روش های مدیریت و مشاوره و ضعف ارتباط با گروه های سنی پایین تر و کم توجهی به مشکلات مردم و محله از جمله نقاط ضعف عمده امامان جماعت به شمار می آیند. ریاست طلبانه و قدرت طلبانه بودن رفتار بعضی اعضای هیأت امنا در مساجد... و ضعف نیت خدمت گزاری؛ ضعف روحیه انسجام و برادری؛ ضعف تلاش و پشتکار؛ در اختیار گرفتن جایگاه هیأت امنا و خادم توسط افراد مسن و با سطح تحصیلات پایین و گاهی با ظرفیت روحی- روانی پایین؛ فراهم نکردن شرایط لازم برای حضور جوانان در موقعیت تصمیم گیری در مساجد و فقدان تمایل به دعوت از افراد توانمند برای خدمت در مسجد از نقاط ضعف جدی فعالان مساجد به شمار می روند. عدم آشنایی کامل به تقدس و جایگاه مساجد در دین اسلام و عدم رعایت حرمت آن به طور شایسته؛ عدم آشنایی کامل به آداب مسجد و نماز جماعت؛ ضعف در رعایت آداب حضور و آداب نماز جماعت و ابتلا به مکروهات و گاه محرمات مانند ایجاد سر و صدا در هنگام حضور در مسجد؛ بی توجهی به مستحبات حضور مانند استعمال بوی خوش و عدم رعایت توصیه های لازم در مورد نماز جماعت مانند وجود نظم در تشکیل صفوف جماعت یا رعایت سکوت به هنگام اذان و اقامه و حتی به هنگام شروع نماز از نقاط ضعف عمده مأمومین مساجد به شمار می روند (طالقانی و همکاران، 1389: 56) که راهگشای آن امام جماعت آگاه و با انگیزه است.

   مسجد یک پایگاه مردمی است و در فرمایشات ائمه معصومین (ع) به کارکردهای مختلف آن اشاره های متعددی شده است، ولی متاسفانه امروز اکثر مساجد کشور کارکردی جز برپایی نمازهای جماعت یومیه و مجالس ترحیم ندارند و حتی گاها خبرهایی مبنی بر بسته بودن درب برخی مساجد در اکثر اوقات روز به گوش می رسد. این مساله یکی از آن مواردی است که نوجوان در پی ریزی برنامه ها نادیده گرفته می شود. یکی دیگر از عوامل عدم مراجعه و حضور نوجوانان و جوانان در مساجد، عدم توانایی روحانی و هیئت امنا در جذب ایشان به مساجد است و آن اغلب از سن زیاد هیئت امنا و عدم توانایی برقراری ارتباط با نوجوانان و جوانان نشات می گیرد. یکی از علل اصلی دیگری که می توان به آن اشاره کرد، عدم ظهور، حضور و رسوخ مسجد در جمع خانواده ها و نوجوانان و جوانان محله و زندگی ایشان است به طوری که اغلب مساجد نمی توانند چالشی در ذهن جامعه مذکور ایجاد کنند.

متأسفانه برخورد بعضی از نمازگزاران با نوجوانان در مسجد به گونه ای است که آن ها را از هرچه مسجد و مسجدی است متنفر می سازد، چراکه طریقه برخورد با آنها را نمی دانند و همیشه با خشونت و عصبانیت قصد تنظیم برنامه مساجد و برقراری انضباط را دارند، در حالی که مطمئناً شیوه های دیگری از قبیل مسئولیت دادن، بزرگ منشی و مراعات شخصیت آنان، می تواند در جذب ایشان به مساجد بسیار مؤثر باشد (رضایی، 1382: 240).

همچنین یکی از آسیب های بسیار مهم در مساجد که بعضآً بصورت ملموس مشاهده می گردد، اختلاف سلیقه های غیرمتعارفِ تشکل های مسجد با هیئت امنا می باشد که در این خصوص پیشنهادی در ذیل می آید.

البته یکی دیگر از آسیب های جدی که مساجد را تهدید می کرد، نبود متولی در سطح ملی بود که بحمدالله با اصلاح تاپ چارت سازمانیِ سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان اوقاف و امور مساجد در حال شکل گیری است و إن شاءالله در آینده ای نزدیک شاهد برنامه ریزی های استراتژیک در حوزه مساجد خواهیم بود.

پیشنهادها

1. انتخاب یک نفر از جوانان به عنوان عضو هیئت امنا و مسئول امور فرهنگی و جوانان مسجد

2. آموزش

پیشنهاد می شود با استفاده از ظرفیت های حوزه و دانشگاه، آموزش های لازم به اعضای هیئت امنا و دست اندرکاران مسجد داده شود و تأیید حکم مسئولیت آنها منوط به گذراندن این آموزش ها باشد و هر سال و یا هر دو سال یکبار، این آموزش ها برای ایشان تکرار شده و بروز رسانی گردد. از جمله این آموزش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-لزوم و نحوه توجه به نمازگزاران، خصوصاً نوجوانان و جوانان و برنامه ریزی فرهنگی در مسجد

-افزایش درآمدهای مسجد و هزینه کرد آنها

-نگهداری تأسیسات و محوطه مسجد

-انتقال دیدگاه های رهبر معظم انقلاب (حفظه ا...) درباره مساجد و وظایف دست اندرکاران: مثلاً درباره مداحی برای مادحان مساجد

-مدیریت مسجد، مثلاً مدیریت منابع انسانی در مساجد

-نحوه برقراری ارتباط با همسایگان مسجد

-آموزش های مورد نیاز برای اعضای (نمازگزاران) مسجد

البته در این خصوص شنیده شده است که رشته ای در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه قم بنام مدیریت مسجد تأسیس شده و از سالتحصیلی آینده، دانشجو خواهد پذیرفت.

3. برای اثرگذاری بیشتر برنامه های مسجد و مدیریت اثربخش، مناسب است مدیریت مسجد به سمت مدیریت یکپارچه حرکت نماید. سخن امام خامنه ای (مدظله العالی) شاید مؤید این پیشنهاد باشد که فرمودند: هر مسجد یک رئیس طبیعی دارد و آن روحانی مسجد است.

به عبارت دیگر جهت پیمودن مسیر و رسیدن به اهداف پیش بینی شده، همه مسجد (تشکل ها، دست اندرکاران و...) با روحانی مسجد هماهنگ باشند و فصل الخطاب را روحانی مسجد بدانند.

 

منابع:

1.    طالقانی و همکاران، مدیریت مسجد: تدوین الگوی شایستگی منابع انسانی، فصلنامه ی پژوهش های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، سال دوم، شماره ی 3 و 4 (شماره ی پیاپی 7 و 8)، پاییز و زمستان 1389 : ص 56 و 57

2.    رضایی، علی؛ 1382، جایگاه مساجد در فرهنگ اسلامی، موسسه فرهنگی ثقلین